تعریف چاقی و عوارض و پیامدهای چاقی اضافه وزن
۲۴ شهریور ۱۴۰۰ ۰۲:۵۶:۰۲ ق.ظ
تعریف چاقی و عوارض و پیامدهای چاقی اضافه وزن ؟
تغذيه و تناسب اندام
آرزوي هر فردي است كه اندامي متناسب و زيبا داشته باشد. با كنترل وزن بدن و پيروي از يك برنامه غذايي درست و مناسب براحتي مي توان اندامي متناسب داشت و از بروز اضافه وزن و چاقي پيشگيري كرد.
چاقي چگونه تعريف مي شود؟
به طور كلى چاقى عبارت است از عدم تعادل بین انرژى دریافتى و انرژى مصرفى، كه با ذخیره بیش از حد چربى نمایان مى شود. در حقیقت براى تجمع چربى در بدن هیچ ظرفیت محدود و معینى وجود ندارد و وقتى كه ذخایر سلول هاى چربى اشباع مى شود، بدن شروع به افزایش تعداد سلول هاى چربى مى كند و تعداد سلول ها هیچ گاه كم نخواهد شد، بلكه فقط پُر و خالى مى شوند. به همین دلیل لاغر شدن فردى كه فقط ظرفیت سلول هایش افزایش یافته است، یعنى از چربى اشباع شده است خیلى ساده تر است از كسى كه تعداد سلول هاى چربى در بدن او اضافه شده است .جالب است بدانید كه نه تنها مقدار چاقى بلكه محل توزیع و تجمع چربى در بدن نیز مى تواند در مشخص كردن خطر ابتلا به بیمارى هاى وابسته به چاقى مؤثر باشد .
چاقي مردانه (android) به شكل سیب كه قسمت عمده چربي در شكم ) ناحیه مركزي بدن) تجمع مي یابد. این افراد بیشتر از دسته دیگر در معرض خطر عوارض بیماري ها بالاخص بیماري هاي قلبي عروقي هستند.
چاقي زنانه (gynoid) به شكل گلابي كه قسمت عمده چربي در قسمت هاي محیطي )عمدتا در باسن و ران( تجمع مي یابد. این نوع توزیع چربي ، نسبت به نوع مردانه خطر كمتري را به همراه دارد.
تعریف چاقی و عوارض و پیامدهای چاقی اضافه وزن ؟
پيامدهاي عوارض اضافه وزن و چاقي
اغلب افراد دچار اضافه وزن از اعتماد به نفس پایین و ترس هاي بیهوده و بي دلیل رنج مي برند. تحمل آن ها در برابر گرماي محیط كمتر است، در انجام فعالیت هاي فیزیكي دچار مشكل بوده و به دلایل فیزیكي و یا روان شناختي، مشكلات جنسي دارند. به نظر مي رسد این مشكلات اجتماعي و روان شناختي حتي بیش از مشكلات جسمي مربوط به چاقي، افراد مبتلا به این عارضه را آزار مي دهند .
علل چاقي
الف( علل ژنتيکي : بین ۷۰-۵۲ درصد از تغییرات غیر طبیعي در وزن بدن ناشي از مسائل مربوط به ژن مي باشد علت بالابودن طیف حداقل و حداكثر ذكر شده تفاوت منابع علمي و كتب مرجع چاقي است ولي در كل بایستي اذعان داشت كه نقش عوامل ژنتیكي در چاقي ثابت شده است و با توجه به مطالعات خانوادگي كه هم خواني نمایه توده بدني BMI را در منسوبین درجه اول نشان داده است این موضوع به اثبات رسیده است كه نقش اختلالات ژنتیكي چیزي غیر قابل انكار است. طبق تحقیقات انجام گرفته مشخص شده است كه عواملي چون سوخت و ساز پائین درحال استراحت ، اثر حرارت كم مواد غذایي و یا عدم سوخت و ساز كامل چربي به همراه تمایل زیاد بدن براي استفاده از كربوهیدراتها )مواد قندي( به عنوان سوخت مي توانند زمینه ژنتیكي چاقي را نشان دهند .
ب( عوامل محيطي : اختراعات و ابداعات مختلف در جهت راحتي انسان به طور غیر مستقیم سبب افزایش چشمگیر چاقي در دنیا شده است . اتومبیل ،آسانسور، پله برقي، ماشین هاي لباسشوئي و ظرفشویي، دستگاه هاي كنترل از راه دور، مایكروویو و هزاران مورد دیگر همگي انسان را از تحرک واداشته و از طرف دیگر غذاهاي آماده، رستوران ها و تولید موادغذایي در بسته بندي هاي بزرگ مثل سس مایونز خانواده، چیپس خانواده و… عوامل مساعدي براي حركت كمتر و مصرف بیشتر كالري را فراهم آورده است .
ج( بيماريها : بسیاري از بیماري ها با توجه به مكانیسم آنها باعث چاقي مي شود. كم كاري غده تیروئید سبب كاهش هورمونهاي تیروئیدي مي شود كه این هورمونها نقش بسیار مهمي در سوخت و ساز مواد غذایي در بدن دارند و كم شدن آنها باعث ذخیره سازي چربي و در نتیجه چاقي مي شوند . بیماریهاي دیگري چون اختلالات عصبي- عضلاني، بیماري هاي استخوان و مفاصل بصورت غیر مستقیم و از طریق كاهش فعالیت باعث چاقي مي شوند. اختلال در هورمونهاي جنسي چه در زنان و چه در مردان ممكن است تعادل متابولیكي بدن را بهم زده و یكي از عوارض خود را با چاقي نشان دهند .
د( داروها : بسیاري از داروها در افزایش وزن نقش دارند این اثرات ممكن است مستقیم باشد مثل داروهاي ضدبارداري یا كورتون ها و یا در اثر پیامدهاي ناشي از دارو باشد مثل داروهاي ضد افسردگي و ضد اضطراب كه با ایجاد خواب آلودگي و بي تحركي سبب كاهش در مصرف انرژي مي شوند .
ه( اختلالات عصبي و مشکلات رواني : افرادي كه از مشكلات روحي رواني رنج مي برند معمولا كم تحرک هستند و این موضوع خو موجب اضافه وزن و چاقي مي شود. مصرف داروهاي مختلف این اثرات را دو چندان مي نماید .
بيماريهاي مرتبط با اضافه وزن و چاقي
الف( پر فشاري خون
هرچه وزن شما بیشتر شود، بافت چربي شما نیز بیشتر مي شود. این بافت براي زنده ماندن نیاز به اكسیژن و سایر مواد غذایي دارد كه باید توسط جریان خون تأمین شود هر چه نیاز به اكسیژن و مواد مغذي بیشتر شود، حجم خون و مقدار فشاري كه روي سیستم گردش خون وارد مي شود، افزایش مي یابد و هر چه حركت خون در سیستم گردش خون بیشتر شود، فشار بیشتري بر دیواره ي سرخرگ هاي شما وارد مي شود علاوه بر این، چاقي باعث افزایش سطح هورمون انسولین در خون مي گردد كه این هورمون علاوه بر كنترل قند خون، باعث نگه داشتن آب و نمک در رگ ها مي شود كه این خود باعث افزایش حجم خون مي گردد همچنین چاقي باعث افزایش تعداد ضربان قلب و كاهش ظرفیت عروق براي جابجایي خون مي شود كه تمام این عوامل باعث پرفشاري خون مي گردد.
ب ( ديابت
چاقي عامل اصلي ایجاد دیابت نوع ۵ مي باشد، زیرا افزایش چربي باعث افزایش مقاومت بدن به اثر هورمون انسولین مي شود. لذا این هورمون نمي تواند با مقادیر نرمال قبلي، وظیفه ي خود را كه كنترل قند خون است، به درستي انجام دهد و قند خون بالا مي رود كه خود یكي از عوامل مهم خطر براي سلامتي فرد است.
ج ( اختلال در چربي هاي خون
رژیم هاي غذایي كه داراي مقدار زیادي چربي هاي اشباع شده مثل گوشت قرمز یا غذاهاي سرخ شده هستند، مي توانند علاوه بر ایجاد چاقي باعث بالا رفتن كلسترول بدخون به نام LDL شوند. چاقي همچنین باعث پایین آمدن سطح كلسترول خوب خون به نام DL و بالا رفتن سطح تري گلیسیرید خون مي شود.
تري گلیسیریدها بیشترین میزان چربي در غذاها و همچنین بیشترین درصد چربي در بدن را شامل مي شوند، و در طولاني مدت اختلال در سطح چربي هاي خون، باعث تصلب شرائین مي شود، زیرا چربي هاي اضافه در جدار رگ ها رسوب مي كنند تصلب شرائین خود باعث افزایش خطر ابتلا به بیماري عروق كرونر و سكته ي مغزي مي شود.
د ( بيماري عروق كرونر
این بیماري یكي از اشكال بیماري هاي قلبي - عروقي است كه از رسوب چربي در جدار سرخرگ هاي كرونر) سرخرگ هایي كه به قلب خون رساني مي كنند) ایجاد مي شود. پس از مدتي، رسوب این چربي ها باعث تنگ تر شدن دیواره ي داخلي عروق شده و خون كمتري به بافت قلب مي رسد. كاهش خون رساني به قلب، باعث آنژین صدري )درد قفسه ي سینه) مي شود. انسداد كامل عروق قلبي مي تواند باعث سكته ي قلبي شود.
ه ( سکته ي مغزي
چاقي باعث تصلب شرائین و رسوب چربي در جدار سرخرگ ها مي شود كه مي تواند سرخرگ هاي مغزي را نیز درگیر كند و باعث تنگ شدن عروق مغزي شود. حالا اگر لخته ي خوني در این عروق باریک ایجاد شود، مي تواند به طور ناگهاني باعث انسداد جریان خون به منطقه اي از مغز شما شده و منجر به سكته ي مغزي گردد.
و ( سايش مفاصل )استئوآرتريت(
در افراد چاق به علت افزایش فشار وارده بر مفاصل)خصوصاً مفاصل زانو، ران و مهره هاي پایین كمري(، غضروف مفصلي تخریب شده و باعث ایجاد درد مفصل و سفتي آنها مي شود.
ز ( توقف تنفس در خواب
توقف تنفس در خواب، خصوصاً در افراد چاقي كه زیاد خور خور مي كنند، دیده مي شود . این افراد به هنگام خواب شبانه، به علت انسداد مسیرهاي هوایي ریه ها، براي مدت كوتاهي دچار توقف تنفس شده و مكررا در طول شب بیدار مي شوند. در نتیجه خواب با كیفیتي در شب ندارند و در طول روز نیز به علت اختلال در خواب شبانه ي خود، دچار گیجي بوده و مرتب چرت مي زنند . تحقیقات نشان داده، بیشتر افرادي كه دچار وقفه ي تنفسي در خواب مي شوند، داراي اضافه وزن بوده و گردني بزرگ و راه هوایي باریكي دارند .
ح ( سرطان
انواعي از سرطان ها با اضافه وزن وچاقي همراه هستند كه در زنان مي توان به سرطان پستان، سرطان رحم، سرطان تخمدان، سرطان گردن رحم و سرطان كیسه صفرا اشاره كرد .مردان مبتلا به اضافه وزن و چاقي چاق نیز نسبتاً در معرض خطر بالاتري براي ابتلا به سرطان هاي كولون، ركتوم و پروستات هستند .
ط ( بيماري كبد چرب
در اثر چاقي، چربي بیشتري در ساختار كبد وارد مي شود كه این تجمع چربي در كبد، مي تواند باعث ایجاد التهاب و حتي تخریب بافت كبد شود و نهایتاً به بیماري نارسایي كبدي )سیروز) منجر شود.
ی) بيماري كيسه صفرا
به علت تجمع چربي اضافي در بدن افراد ي كه اضافه وزن دارند ویا چاق هستند ، كلسترول بیشتري نیز در بدن آنها وجود دارد . این كلسترول اضافي مي تواند در كیسه ي صفرا رسوب كند و باعث سنگ كیسه صفرا شود . همچنین كاهش وزن سریع (یعنی بیش از ۵/۱ كیلو گرم در هفته) نیز باعث ایجاد سنگ كیسه ي صفرا مي شود.
تعریف چاقی و عوارض و پیامدهای چاقی اضافه وزن ؟
تشخيص اضافه وزن و چاقي
.۱ محاسبه نمايه توده بدني
.۲ محاسبه دوركمر
.۳ تعيين نسبت دور كمر به دور باسن
محاسبه نمايه توده بدني BMI :
تعیین نمایه توده بدني ساده ترین و رایج ترین روش تعیین اضافه وزن و چاقي است . نمایه توده بدني بیانگر نسبت وزن به ازاي قد بدون توجه به جنس است و ارتباط قوي با میزان چربي بدن دارد، كه براساس تقسیم وزن بدن بر حسب كیلوگرم بر مجذور قد بر حسب متر محاسبه مي شود (kg /m2 ) .
نمایه توده بدن
۱ اگر نمایه بدنتان كمتر از ۵/۱۸ كیلو گرم باشد كم وزن مى باشید
۵٢ اگر نمایه توده بدنتان۹/۲۴ -۵/۱۸كیلو گرم باشد وزنتان در محدوده طبیعى است
۵٩ اگر نمایه توده بدنتان ۲۵ تا ۹/۲۵كیلو گرم باشد دچار افزایش وزن مى باشید
اگر نمایه توده بدنتان بیشتر یا مساوى با ۳۰ كیلو گرم باشد مبتلا به چاقى مى باشید
اندازه دور كمر:
یكي از راه هاي ارزیابي خطر ابتلاء به بیماري هاي قلبي عروقي تعیین اندازه دوركمر است. اندازه دور كمربیش از ۸۸ سانتیمتر در زنان و بیش از۱۰۲ سانتیمتر در مردان عامل خطري براي ابتلاء به بیماري قلبي عروقي محسوب مي شود. افراد چاق با چربي شكمي اضافه بطور خاص در معرض خطرعوارض چاقي هستند. بنابر این اندازه گیري دور كمر هم یک روش ساده و عملي و شاخص تقریبي براي تعیین چربي شكمي و كل توده چربي بدن است.این شاخص براي تعیین افراد داراي اضافه وزن ودر معرض خطر بیماري هاي همراه چاقي به علت تمركزتوده چربي در شكم بكار مي رود. اندازه دوركمر در افرادي كه نمایه توده بدني طبیعي یا اضافه وزن دارند شاخص مناسبي براي ارزیابي خطر ابتلاء به بیماري قلبي عروقي محسوب مي شود.
نسبت دور كمر به دور باسن:
این نسبت نیز یک روش بالیني براي تعیین بیماران داراي تجمع زیاد چربي شكمي است. نسبت بیشتر از یک درمردان و بیشتر از ۰/۸ در زنان نشانه تجمع چربي در شكم است.
پيشگيري از اضافه وزن و چاقي:
با پيروي از توصيه هاي زير مي توانيد به تناسب اندام خود كمك كنيد:
-۱ اصلاح الگوي غذايي:
از مصرف غذا هاي پرانرژي )پرچربي و پر كربوهیدرات( باید اجتناب شودو اندازه پرس غذا كاهش یابد و به مقدار كافي آب مصرف شود.
براي پیشگیري از اضافه وزن و چاقي باید مصرف غذاهاي كم چرب را كاهش داد.
از غذاهاي بخارپز، تنوري و آب پز بجاي غذاهاي كم چرب و سرخ شده استفاده كرد
از مصرف غذاهاي چرب و سرخ شده و حاوي سس هاي چرب ، نوشابه هاي گازدار و قندي اجتناب كنید خودداري كنید.
مصرف شكلات و شیریني ، نوشابه هاي گازدار، غذاهاي آماده، سوسیس ، كالباس ، سس هاي چرب ، سیب زمیني سرخ شده، كیک هاي خامه ایي و شكلاتي، بستني ، شیركاكائو را بسیار محدود كنید
آب یا دوغ كم نمک و یا آبمیوه طبیعي و بدون قند مي تواند به جاي نوشابه جایگزین شود نوشابه هاي گازدار مثل انواع كولاها، آّب میوه هاي تجاري حاوي قند زیادي هستند و در نهایت منجر به اضافه وزن وچاقي مي شوند.
از شیر و لبنیات كم چرب (۵/۲% چربي وكمتر) استفاده شود.
روزانه از سبزي هاي تازه یا پخته و میوه تازه در برنامه غذایي به میزان توصیه شده مصرف شود
از انواع سبزیهاي تازه و خام مثل كاهو، ساقه كرفس ، گل كلم ، هویج، گوجه فرنگي ، خیار و انواع میوه ها مي توان به عنوان میان وعده استفاده كرد. انواع سبزیها ي پخته مثل نخود فرنگي ، لوبیا سبز، هویج ، كلم بروكلي و گل كلم نیز همراه با غذا توصیه مي شود.
بجاي مصرف نان هاي سفید مثل نان لواش، نان هاي فانتزي ) باگت ، نان ساندویچي و نان تست ( بهتر است نان هاي سبوس دار مثل نان سنگک استفاده شود. مصرف زیاد شیریني هاي خامه اي و شكلاتي را نیز باید محدود كرد.
مصرف فست فودها مثل پیتزا، سوسیس و كالباس در صورتي كه بي رویه باشد منجر به اضافه وزن و چاقي مي شود. فست فودها حاوي چربي زیاد هستند و وقتي همراه با سس هاي چرب و نوشابه هاي گازدار مصرف مي شوند مقدار زیادي كالري به بدن مي رسانند كه مي تواند بصورت چربي در بدن ذخیره شود.
غذا را در ظرف كوچكتري بكشید . اگر به رستوران مي روید غذاي نیم پرس سفارش دهید .
غذا را آهسته بخورید وخوب بجوید. تند غذا خوردن موجب مي شود كه بدون اینكه متوجه باشید مقدار زیادي غذابخورید .
-۲ افزايش فعاليت بدني
كاهش فعالیت روزانه در افزایش وزن دخالت دارد. اولین روش براي افزایش سوخت انرژي از طریق فعالیت بدني است.بیماراني كه بینهایت چاق هستند ممكن است با اجراي فعالیت بدني سنتي مشكل داشته باشند اما مي توانند فعالیت هایي كه براساس وضعیت آن ها تطبیق داده شده است مانند انجام حركات با صندلي ،تمرینات بر روي زمین ،تمرین یا شنا درآب را انجام دهند.
فعالیت بدني بصورت مستقیم و غیر مستقیم بر سلامت تاثیر دارد. انجام فعالیت بدني همراه با رژیم غذایي نسبت به یک رژیم غذایي بدون فعالیت بدني بیشتر در كاهش خطر بیماري قلبي عروقي مؤثر است.فعالیت بدني حجم چربي بدن را كم مي كند و از كاهش توده عضلاني كه غالبا”در طي كاهش وزن رخ مي دهد،جلوگیري مي كند.
فعالیت بدني یک عامل كلیدي براي تناسب اندام و حفظ وزن درمحدوده طبیعي ااست.
تمام افراد بزرگسال باید یک هدف دراز مدت براي فعالیت بدني داشته باشند وروزانه درمجموع حداقل ۳۰ الي ۴۵ دقیقه یا بیشتر فعالیت بدني باشدت متوسط انجام دهند.البته افزایش فعالیت بدني یک جزءمهم در كاهش وزن است اما فعالیت بدني درصورتي كه با تنظیم برنامه غذایي وپیروي از اصول صحصي تغذیه همراه باشد اثرات بیشتري بر كنترل وزن وحفظ تناسب اندام دارد.
تعریف چاقی و عوارض و پیامدهای چاقی اضافه وزن ؟
رفتار درماني :
هر چند ساز و كار بیماریزایي چاقي تا حدي وراثتي است اما فراواني چاقي به حدي سریع رخ داده است كه با تغییر ژنتیكي توجیه پذیر نیست بسیاري از برنامه هاي رفتاري مانند پیروي از یک رژیم غذایي سالم موجب شكل گیري رفتار هاي غذایي صحیح مي شود.
۱- نخوردن صبحانه:
صبحانه مهمترین وعده غذایي براي همه گروه هاي سني است، ۳۰ تا ۴۰ % انر ژي روزانه باید از طریق وعده صبحانه تامین شود. كساني كه صبحانه مصرف مي كنند به طور كلي كیفیت رژیم غذایي بهتري نسبت به سایر ین كه صبحانه نمي خورند دارند. خوردن صبحانه ، احتمال به كارگیري عادات نادرست غذایي را در وعده هاي دیگر كاهش مي دهد مثل پرخوري در وعده ناهار و شام. افرادي كه صبحانه نمي خورند معمولا بدلیل افت قند خون ، دروعده ناهار غذاي بیشتري مي خورند كه درنهایت موجب اضافه وزن وچاقي مي شود.
۲- با تند غذا خوردن ، قبل از احساس سیرى مواد غذایى بیشترى در داخل معده انباشته مى شود كه باعث افزایش وزن مي گردد. از زمان شروع غذا تقریباً ۲۰دقیقه طول مي كشد كه علائم سیري به مغز برسند بنابراین اگر فرد ظرف ۵ تا ۶ دقیقه به غذاي خود را تمام كند مغز وي فرصت كافي نداردكه به بدنش پیغام دهدكه او سیر شده است و این امر باعث زیاده خوري و پركردن معده پیش از مقدار مورد نیاز مي شود.
۳ - یكي دیگر از مشكلات ، مصرف نكردن آب به اندازه كافي است، نوشیدن مقدار كافي آب در طول روز سوخت و ساز بدن را تنظیم نموده و ممكن است باعث تنظیم وزن هم بشود.آب ماده اي ضروري براي فعالیت هاي متابولیک بدن، از جمله سوزاندن كالري محسوب مي شود. اما نوشیدن آب به همراه غذا كار اشتباهي است و با مصرف كافي آب در طي روز مي توان از نوشیدن آّب با غذا تا حدودي جلوگیري نمود.
۴- غذا خوردن جلوي تلویزیون، ویدئو و كامپیوتر نیز باعث اضافه وزن وچاقي مي شود ، چرا كه حواس فرد پرت شده و میزان غذایى كه مصرف مي شود خیلى بیشتر از مقدار مورد نیاز او خواهد بود .
۵ - مواد غذایي چاق كننده مثل شیریني، شكلات ، آب نبات ، نوشابه هاي قندي، چیپس، پفک و آدامس و .... را خریداري نكنید ، بجاي این نوع از مواد غذایي سعي كنید مواد غذایي سالم تر و داراي ارزش تغذیه اي خریداري شود